Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Choć oznaki przedwiośnia w postaci pierwszych stad gęsi i roztańczonych par żurawi zawitały nad Biebrzę, gdzieś w ciemnych zakamarkach i szczelinach piwnic, ziemianek i fortyfikacji, czekając na dogodne warunki, hibernują jeszcze nietoperze. Wśród nich jest mopek zachodni (Barbastella barbastellus), jeden z najczęściej stwierdzanych gatunków na zimowiskach w Kotlinie Biebrzańskiej.

Mopek jest dość łatwy do rozpoznania nie tylko ze względu na czarniawy kolor, nadający mu charakter latającego diabełka, ale także po trójkątnych, zrośniętych uszach i krótkim, „mopsowatym” pyszczku. Wraz z mroczkiem pozłocistym (Eptesicus nilssonii) należy do najbardziej zimnolubnych nietoperzy. Wśród krajowych gatunków hibernuje najkrócej, co zależne jest od temperatury na zewnątrz. W ciepłych okresach mopek opuszcza zimowe schronienia już pod koniec lutego.

Gatunek ten jest związany z lasami, szczególnie wiekowymi, które zapewniają nie tylko kryjówki, ale też żerowiska bogate w latające owady. Jego główny pokarm stanowią drobne motyle nocne. Żeruje wśród drzew, tuż nad ich koronami, przy ścieżkach leśnych, terenach zakrzewionych w pobliżu wody. Na naturalne schronienia letnie mopek wybiera przede wszystkim wąskie szczeliny w pniach starych, często martwych drzew, czy pod płatami odstającej kory. Kryjówki antropogeniczne to miejsca za drewnianymi okiennicami lub głębokie szczeliny w szalówce domów w pobliżu lasu. Kolonie rozrodcze są zazwyczaj niewielkie, licząc od kilku do ponad 100 samic. Co ciekawe samice mogą wykorzystywać dwie lub więcej kryjówek głównych, między którymi się przemieszczają oraz nawet kilkadziesiąt schronień alternatywnych. Z perspektywy ich ochrony istotne jest więc zachowanie kompleksów leśnych ze starodrzewem liściastym, stanowiącym siedlisko gatunku. Około połowy czerwca samice rodzą 1–2 młode, karmione mlekiem do 6 tygodni. Samce w tym czasie żyją samotnie lub w małych grupach. Kolonie rozpraszają się we wrześniu – październiku. Okres godowy mopka przypada na późne lato i jesień, trwa aż do początku zimy.

Mopek należy do najbardziej zagrożonych i najrzadszych nietoperzy zachodniej Europy, dlatego został objęty ochroną w prawie międzynarodowym – jest wymieniony w załączniku II I IV dyrektywy siedliskowej, w załączniku II Konwencji Berneńskiej, załączniku II Konwencji Bońskiej, załączniku I porozumienia o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS. W Polsce znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej.

Tekst: Justyna Pińkowska (BbPN)

Na podstawie:

1. Sachanowicz K., Ciechanowski M. 2008. Nietoperze Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza. Warszawa.

2. Makomaska-Juchiewicz M., Baran P. (red.). 2012. Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część III. GIOŚ, Warszawa.