Niebielistka trwała (Swertia perennis L. subsp. perennis) należy do rodziny goryczkowatych Gentianaceae. Jej trochę dziwna, łacińska nazwa pochodzi od nazwiska XVI wiecznego, holenderskiego botanika Emanuela Sweert’a.
Na szczycie dość wysokiej (do 80cm) łodygi usytuowane są nieliczne kwiaty w luźnym kwiatostanie. Korona kwiatu niebielistki zbudowana jest z 5 płatków o długości 10-18 mm, lancetowatych, ostro zakończonych. Mają bardzo ciemny, fioletowo-stalowy kolor z podłużnymi, jaśniejszymi prążkami. Uwagę zwraca 5 bardzo charakterystycznych pręcików o długich i grubych nitkach, wyrastających naprzemiennie z płatkami korony. U nasady każdego płatka wyrastają 2 miseczkowate miodniki, a wokół nich grube rzęsy.
Tak dla przypomnienia: w Biebrzańskim PN mamy (włącznie z niebielistką) 3 gatunki roślin z tej rodziny. Te dwa pozostałe gatunki to:
- goryczka wąskolistna (Gentiana pneumonanthe) - najczęściej spotykana. Jej duże skupienia można oglądać m.in., na trzęślicowych łąkach w okolicach Goniądza (jeszcze kwitnie!);
- goryczuszka błotna (Gentianella uliginosa), gatunek odnaleziony nad Biebrzą równo rok temu. Pisaliśmy o tym:
http://www.biebrza.org.pl/index.php?wiecej=518&wiecej_news=1
Niebielistka jest gatunkiem borealnym, górskim. Niektórzy zaliczają ją do tzw. reliktów postglacjalnych, czyli gatunków, które żyły na tych terenach zaraz po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia, w warunkach klimatu arktycznego. Jest częściej spotykana tylko na obszarach górskich (np. w Karkonoszach).
Na terenie Polski płn. - wsch. występuje niezmiernie rzadko. W części niżowej znane są tylko jej 2, potwierdzone w ostatnich latach stanowiska: w Puszczy Knyszyńskiej i na Zamojszczyźnie!
W dolinie Biebrzy była notowana ponad 35 lat temu przez prof. Adama Pałczyńskiego w okolicach Lipska nad Biebrzą (Pałczyński 1975) – niestety, miejsce to zostało zniszczone w wyniku melioracji.
Obecnie odnaleziona – licząca ponad 1000 kwitnących osobników populacja niebielistki jest jej nowym biebrzańskim stanowiskiem.
Niebielistka jest objęta w Polsce ochroną ścisłą. W Polskiej Czerwonej Liście ma status gatunku narażonego na wyginięcie (Mirek 2006).
tekst: U. Biereżnoj & C. Werpachowski, fotografie: U. Biereżnoj
Osowiec-Twierdza 8, 19-110 Goniądz
tel. +48 857380620, 857383000
fax +48 857383021
e-mail: sekretariat@biebrza.org.pl