Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Pereł nie rodzi, ale skójka … - nowe stanowisko skójki gruboskorupowej

Jeden z najrzadszych przedstawicieli skójkowatych w Polsce, o wysokiej kategorii zagrożenia (EN) w prawie polskim, jak też międzynarodowym. Gatunek został znaleziony w wodach rzeki Sidra, gdzie tworzy stabilne populacje i współwystępuje z innymi prawnie chronionymi przedstawicielami małży. Stanowiska są zlokalizowane poza granicami form ochrony przyrody.

Skójka gruboskorupowa Unio crassus jest dużym słodkowodnym małżem. Dwubocznie spłaszczone ciało jest zamknięte w symetrycznej, o nerkowatym kształcie muszli i w większej części niewidoczne z zewnątrz (4-7 cm). Na ogół trudno ją zauważyć, gdyż szybko reaguje na ruch w bezpośrednim otoczeniu zamknięciem muszli, a wtedy wyglądem przypomina kamień. Skójki najlepiej obserwować na dnie pokrytym drobnym, jednolitym osadem. Filtrujące osobniki mają rozchylone muszle i widać charakterystyczne, ciemne otwory syfonów. Skójka prowadzi w zasadzie osiadły tryb życia, często występuje w lokalnych zgrupowaniach zwanych ławicami. Gdy warunki zmienią się na niekorzystne (np. spadek poziomu wody), zwierzę może aktywnie zmieniać swoje położenie i przemieszczać się, pozostawiając charakterystyczne rowki w podłożu.

Skójkowate to bardzo ciekawa grupa zwierząt pod względem biologii rozmnażania, by wydać nowe potomstwo potrzebują pomocy ryb. Po zapłodnieniu, po okresie 3-4 miesięcy powstaje pasożytnicza larwa zwana glochidium. Dojrzałe glochidia uwalniane są przez syfon wylotowy do wody. Aby glochidium mogło przeobrazić się w postać dojrzałego małża koniecznie musi przyczepi się do ciała, najlepiej do skrzeli, odpowiedniego gatunku ryby, np. ciernik, kleń, okoń. Pasożytowanie larwy trwa zwykle ok. 4 tygodni, po czym młode małże opuszczaj ciało żywiciela i rozpoczynają samodzielne życie. Mają one wtedy ok. 300 µm długości (ziarenko piasku). Przez kolejne 2-5 lat żyją zakopane w osadach dennych. Skójki należą do organizmów długowiecznych. Notowania z krajów skandynawskich wskazują, że dożywają nawet 70 lat!

Siedliskiem skójki gruboskorupowej są czyste wody bieżące (duże potoki, strumienie i rzeki) z piaszczystym lub piaszczysto- wirowym dnem. Skójka gruboskorupowa jest filtratorem. Odżywia się, odfiltrowując z wody mikroorganizmy i cząstki materii organicznej, czyniąc naszą wodę czyściejszą i zdrowszą to picia. Jako gatunek wrażliwy na zanieczyszczenia, skójka gruboskorupowa jest bardzo dobrym wskaźnikiem czystości wód.

W ostatnich kilkudziesięciu latach wiele siedlisk skójki gruboskorupowej uległo degradacji lub daleko idącym przeobrażeniom, głównie na skutek zanieczyszczenia wody oraz regulacji rzek. Doprowadziło to do osłabienia zamieszkujących je populacji, a nawet do zniszczenia części znanych stanowisk tego gatunku. Potwierdzonych lokalizacji tego takosnu w Polsce jest zaledwie kilka – kilkanaście. Dlatego nowo odkryte stanowisko na rzece Sidra jest ważne i pozytywnie nastrajające, że jeszcze nie wszystkie rzeki zostały zniszczone. Równie ciekawym jest współwystępowanie ze skójką gruboskorupową w Sidrze przedstawicieli innych gatunków małży: szczeżuji spłaszczonej, szczeżuji wielkiej, szczeżuji pospolitej i skójki zaostrzonej i skójki malarskiej. Ta wielość gatunków w jednym miejscu to w dzisiejszych czasach wielka rzadkość, która zachwyca specjalistów – malakologów, a która powinna także cieszyć nas – mieszkańców, że mamy nadal wysokiej jakości ekosystemy.

Słodkowodne małże są grupą taksonomiczną, która jest zagrożona na całym świecie. Wiele gatunków jest bliskich wymarcia na skutek zanieczyszczeń wód, budowli wodnych, regulacji rzek – co prowadzi do bezpośredniego i bezpowrotnego niszczenia ich siedlisk bytowania. Istotnym zagrożeniem są także gatunki inwazyjne, które to konkurują z rodzimymi małżami (np. szczeżuja chińska) czy też zjadają małże lub żywicieli ich glochidiów (ryby), są to głównie: szop, norka amerykańska, piżmak. Szacuje się, że liczba i liczebność populacji skójki gruboskorupowej w Europie zmniejszyła się o ponad 50% na przestrzeni ostatnich 45 lat. Jedną z metod ochrony tych małży jest odtwarzanie ich siedlisk polegające na renaturyzacji rzek, ograniczaniu zanieczyszczeń wód, a co najważniejsze na ochronie jeszcze istniejących stanowisk!

źródło: http://www.iop.krakow.pl/pobierz-publikacje,453

więcej: http://eol.org/pages/4750570/details

http://www.gios.gov.pl/siedliska/pdf/wyniki_monitoringu_zwierzat_unio_crassus.pdf

http://www.ucforlife.se/wp-content/uploads/2012/12/Unio-crassus-for-LIFE+_Presentation_20120905_JB_PORT.pdf

http://ec.europa.eu/environment/life/project/Projects/index.cfm?fuseaction=search.dspPage&n_proj_id=4041&docType=pdf

http://www.iucnredlist.org/details/22736/0

• autor: ubb