Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Stary niedźwiedź mocno śpi

Biebrzański Park Narodowy najwięcej turystów odwiedza w okresie wiosenno-letnim. Nie brakuje również miłośników, którzy odwiedzają biebrzańskie szlaki późną jesienią oraz zimą. Muszą jednak liczyć się z tym, że spotkają nieco mniej gatunków zwierząt, ponieważ te w tym czasie hibernują, mówiąc potocznie - śpią. 
Stan potocznie nazywany snem zimowym, mimo że występuje u wielu gatunków, wygląda u wszystkich bardzo podobnie. Temperatura ciała spada, czasem do niewyobrażalnych dla nas temperatur (u susła arktycznego do prawie -3℃!), metabolizm spowalnia, a oddech i tętno niemal zanikają.  Ale organizm nadal funkcjonuje!
Jeszcze przed zaśnięciem bohaterowie tekstu muszą poświęcić sporo czasu na zgromadzenie rezerw tłuszczu. Ale to nie tak, że zwierzak po prostu przytyje! Przed hibernacją gromadzi głównie białka i glicerol. W organizmie rozwija się tkanka zwana gruczołem snu – tłuszcz o brunatnej barwie, z którego czerpią energię do wybudzenia na wiosnę. 

Jeśli chodzi o kryjówki, to zwierzęta raczej nie są wybredne. Zwykle wystarczy im miejsce, które zapewni w miarę stałą temperaturę i, co ważniejsze, będzie dla nich bezpieczne. O ile podczas zwykłego funkcjonowania mogą się bronić czy uciekać przed drapieżnikami, tak podczas stanu hibernacji są zupełnie bezbronne i nie mają szans na przeżycie w przypadku ataku. 

Jakich  zwierząt raczej nie spotkamy zimą? 
Na pewno od razu pojawia się przed oczami potężny niedźwiedź brunatny. W końcu to „stary niedźwiedź mocno śpi”. Misia w Parku Biebrzańskim nie spotkamy niestety przez cały rok. 
Możemy jednak wymienić kilku śpiochów z biebrzańskich terenów: jeże, nietoperze, borsuki, jenoty, a także zmiennocieplne płazy i gady. Można o nich przytoczyć wiele ciekawostek. Na przykład jeż – kto by pomyślał, że żwawo truchtający przez całe lato w naszych ogrodach, potrafi przespać niemal pół roku? W sen zimowy zapada mniej więcej w połowie listopada, a okres hibernacji trwa do końca kwietnia. Jenota możemy przedstawić jako przeciwieństwo. Jego sen – przynajmniej  u osobników występujących w Polsce – jest bardzo krótki. Trwa zaledwie od końca grudnia do końca styczna.  Jednak w północnej części swojego występowania (np. w Finlandii) przesypia całą zimę. Budzące lęk wśród wielu ludzi nietoperze hibernując często stykają się ciałami, tworząc nawet kilkusetosobnikowe grupy. Zapobiega to szybkiej utracie wody z ich organizmu przez proces  parowania. Dzięki temu dużo rzadziej się budzą aby się napić. Niektóre gatunki płazów, m.in. pospolita ropucha, przystosowały się do warunków na tyle dobrze, że mimo życia na lądzie potrafią przespać zimę na dnie zbiornika wodnego. Zachowajmy rozwagę  w lasach – nie hałasujmy, nie zbaczajmy ze szlaków, by nie niepokoić śpiących zwierząt. Należy pamiętać, że to ich sypialnia i dom, a chyba nikt nie chce być brutalnie obudzony przez obcych w swoim własnym mieszkaniu.

Czujnego borsuka raczej nie spotkamy w swoim domostwie, ale wizyta jeża czy nietoperza jest bardzo prawdopodobna. Wiele zwierząt przywykło do obecności człowieka na tyle, że szuka schronienia przed zimnem w gospodarstwach domowych, na ciemnych strychach lub w piwnicach, dlatego na koniec tekstu kieruję do czytelników prośbę: gdy znajdziemy w kącie pod drewnem na opał zwiniętego w kłębek jeża, nie budźmy go! Tak samo sprawa ma się z innymi gośćmi – śpiący w piwnicy nietoperz nie jest dla człowieka zagrożeniem, a nagłe obudzenie lub, co gorsza, wyrzucenie na zewnątrz może okazać się dla niego śmiertelne. To przecież pożyteczny nasz mały sprzymierzeniec w zwalczaniu m.in. takich owadów jak komary. 
Zimowi goście są u nas tylko kilka miesięcy! Niedługo same się obudzą i pójdą w świat.

Tekst: Patrycja Popowska  / Zdjęcia: Piotr Tałałaj
 

• autor: PT