Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Uroczystości patriotyczne na Grzędach

„Nie mamy nazwisk ani swej Ojczyzny.
Ojczyzną naszą stały ciężki dzień
Imiona nasze, krew i nasze blizny.
Nasz kraj jedyny to beztroska pieśń”
Fragment pieśni partyzantów 9. Pułku Strzelców Konnych AK w Grajewie

8 września to ważna data w naszym kalendarzu. Czcimy tego dnia pamięć bohaterskich żołnierzy Armii Krajowej walczących z Niemcami w rejonie Osowe Grzędy 8 września 1944 r. Mija dziś 76 lat od tej największej, podczas drugiej wojny światowej na Białostoczyźnie, bitwy partyzanckiej. 
Na uroczyste rocznicowe obchody wspólnie zaprosili: Urząd Miejski w Rajgrodzie, Urząd Miasta Grajewo, Starostwo Powiatowe w Grajewie, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Nadleśnictwo Rajgród i Biebrzański Park Narodowy.
Uroczystości oraz Mszy polowej towarzyszyła asysta licznych pocztów sztandarowych. Delegacje rodzin kombatantów, parlamentarzystów, samorządowców, duchowieństwa, Wojska Polskiego, Policji, straży pożarnej, leśników, IPN,  harcerzy, młodzieży szkolnej i społeczności lokalnej oraz Biebrzańskiego PN złożyły wieńce pod pomnikiem poległych. Ta uroczystość jest szczególnie ważna dla społeczności Rajgrodu i Grajewa. Życie za ojczyznę w 1944 roku w nierównej bitwie oddało wielu młodych mężczyzn, często członków rodzin z tych okolic. 
Pamięć o żołnierzach poległych w rejonie Osowych Grząd towarzyszy na co dzień pracownikom Biebrzańskiego Parku Narodowego. Dziś w odświętnej delegacji, a na co dzień pracującym na tym terenie, dbającym o miejsca pamięci, przekazującym tą historię odwiedzającym. 
Wszystkim, którzy przyczynili się do uroczystego upamiętnienia poległych żołnierzy serdecznie dziękujemy.

Chwała bohaterom!

Tekst i zdjęcia: Artur Wiatr, BbPN

Relacja z uroczystości 76 rocznicy Bitwy w rejonie Osowych Grząd w TVP Białystok

Relacja Radia Białystok

Niedostępne okolice Czerwonego Bagna dały w 1944 roku schronienie oddziałom Armii Krajowej. Obozował tam spieszony 9 Pułk Strzelców Konnych, ok. 400 osób, pod dowództwem rotmistrza Wiktora Konopki „Groma”. Latem 1944 dokonano koncentracji żołnierzy i sprzętu na terenie tzw. trójkąta „Piekielne Wrota”. Działania w ramach akcji „Burza” planowano, licząc na wsparcie zbliżającej się Armii Czerwonej. Głównym celem zgrupowania 9 PSK było zdobycie Grajewa. Linia frontu zatrzymała się jednak na wiele miesięcy na Biebrzy, w wyniku czego polscy żołnierze znaleźli się w kleszczach między wojskami niemieckimi i sowieckimi. Od lipca do września doszło wielu zaciekłych potyczek z niemieckimi oddziałami. Dysponując dziesięciokrotną przewagą, niemieccy żołnierze przedarli się 8 września na teren obozowiska partyzantów. Partyzanci wycofali się na dogodniejsze pozycje, skąd rtm. Konopko rozkazał ruszyć do szturmu. Pomiędzy rzeką Ełk (d. Łęg) a lasem Osowe Grzędy doszło do bitwy. Mimo miażdżącej przewagi, oddziały niemieckie zostały kompletnie rozbite, zginęło 1500 ich żołnierzy. Po stronie polskiej poległo 100 partyzantów, w tym dowódca. Około 300 osobom udało się uciec z oblężenia i przejść przez linię frontu. Część z nich z rąk Sowietów trafiła wkrótce do katowni NKWD, do więzień, na Sybir. O bitwie w rejonie Grząd milczano przez długie lata powojenne. 

W 2005 r., podczas uroczystości na Grzędach, tak wspominali bitwę jej uczestnicy:
Stanisław Wiśniewski, uczestnik walk:
„Rano patrole doniosły, że idą na nas Niemcy. Siła to była potężna – przypadało 10 Niemców na jednego naszego żołnierza. (…) Cofaliśmy się przed Niemcami do godzin południowych. Było bardzo ciężko, trawa wysoka, miejscami podmokły teren, gorąco – pot zalewał nam oczy... Niemcy spychali nas (…) wiedzieli, że my stamtąd już się nie wydostaniemy. (…) Jeden z dowódców powiedział: „chłopcy my chyba już stąd nie wyjdziemy żywi, ale starajcie się jak najwięcej tych (...)synów zabić”. Leżeliśmy w krzakach w wielkiej ciszy. (…) Niemcy szli w trzech liniach. Słyszeliśmy ich kroki, ich komendy (…) Pierwsza niemiecka linia padła od naszych kul (…).Zaczęła się prawdziwa jatka. Wszędzie gdzie był partyzant naprzeciw stał Niemiec, wszędzie gdzie był Niemiec naprzeciw stał partyzant. Walka trwała i na bagnety, na granaty, i strzelaliśmy jeden do drugiego, tak aby jak najwięcej zniszczyć. Tak było przez kilka godzin, aż zaczął zapadać zmrok. Chcieliśmy pod osłona nocy wyjść, ale Niemcy zapalili stogi i zapalili sztuczne ognie. Zrobiło się widno…”
Ówczesna komendantka sanitariuszek w sztabie Obwodu Grajewo AK, prof. Dorota Skrodzka: 
„Myśmy ten las skosili jak łan żyta. Po bitwie wyglądało to jak ściernisko. (…) Przekażcie tę pamięć o tym, co potrafi ludzki duch zdziałać. Gdy wypadało na każdego 10 wrogów (…) ten duch pozwolił nam zwyciężyć, wybić się z tego morderczego okrążenia. Przecież to były momenty, kiedy to nie była już walka na broń palną, to była walka na łopatki, na zęby...” 

Opracowanie: Ewa Wiatr, BbPN

Źródła:

"Bohaterowie są wśród nas... jeszcze"

„Brawurowe zwycięstwo Polaków na Czerwonym Bagnie”

„Osowe Grzędy 8/9 września 1944” cz. I, II, III Wyd. Towarzystwa Przyjaciół 9 PSK Grajewo