Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

59. Wszechnica Biebrzańska pt. „Wilk i ryś – elitarni drapieżcy"

Biebrzański Park Narodowy serdecznie zaprasza do udziału w 59 Wszechnicy Biebrzańskiej, która odbędzie się w dniach 21-22 stycznia br. Podczas pierwszego dnia Wszechnicy uczestnicy będą mieli okazję wysłuchać wykładów znakomitych naukowców i przyrodników. Tematem spotkania będzie wilk i ryś.

Wilk (Canis lupus) jest największym przedstawicielem rodziny psowatych. Obszar jego występowania obejmuję Eurazję i Amerykę Północną. Od niedawne obserwuje się jego stopniową ekspansję gatunku na nowe tereny i wzrost liczebności populacji. Obecnie, na terenie Polski żyje około 700 osobników.

Ryś (Lynx lynx) to największy przedstawiciel rodziny kotowatych. Pierwotnie jego zasięg występowania obejmował całą Europę i większą część Azji. Obecnie zamieszkuje głównie część Skandynawii, Estonię, Łotwę, Białoruś, Rosję i Mongolię. Zachodnia granica zwartego obszaru przebiega przez Polskę północno-wschodnią a Karpaty zamieszkuje izolowana populacja. Obecnie jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Jego liczebność w Polsce szacuje się na około 200 osobników.

Wilk i ryś zawsze budziły kontrowersje. Przez lata były przez ludzi tępione jako zwierzęta niepożądane zagrażające zwierzętom gospodarski i eksploatowane dla cennego futra. Na przestrzeni ostatniego półwiecza człowiek na szczęście zaczął spoglądać na nie łaskawiej. Od konkurentów, których należy zwalczać, doczekały się statusu niezbędnego elementu ekosystemu. Poniewczasie zauważono, że człowiek nie jest w stanie zastąpić dużych drapieżników w przyrodzie. Na początku wilki i rysie objęto ochroną okresową ograniczoną do czasu rozrodu, zaczęto ograniczać wielkości ich odstrzału, aż w końcu w wielu krajach doczekały się ochrony całkowitej. Duża w tym zasługa lepszego poznania ich roli w ekosystemie. Fakt, że jeszcze niedawno zwalczane były na wszelkie, możliwe sposoby sprawia, że myśląc o tych zwierzętach należy się zastanowić nad człowiekiem i jego wszechwładnym stosunkiem do przyrody.

Drugi dzień Wszechnicy to tradycyjnie dzień terenowy. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do uczestnictwa w wycieczce na ścieżkę edukacyjną „Barwik”. Na koniec proponujemy wspólne ognisko.

Jeszcze raz serdecznie zapraszamy! 

• autor: Beata Głębocka, data: 2017-01-13

59 Wszechnica Biebrzańska za nami

W dniach 21-22 stycznia br. odbyła się kolejna, 59. Wszechnica Biebrzańska. Bohaterami spotkania były „Wilk i ryś – elitarni drapieżcy”. Pierwszy dzień Wszechnicy to jak zwykle część wykładowa. Tego dnia uczestnicy wysłuchali sześciu wystąpień oraz obejrzeli jedną diaporamę.

Jako pierwszy o rysiach i wilkach opowiadał Zenon Wojtas – biolog, pracownik Magurskiego Parku Narodowego, specjalizujący się w monitoringu i pokarmie dużych drapieżników. Karpaty to właściwie ostatnie skrawki, gdzie zwierzęta te mogą w miarę sprawnie funkcjonować, rzadko tylko wchodząc w konflikt z człowiekiem. Niestety i tam ich środowisko życia ulega niepokojącym zmianom z powodu intensywnej wycinki drzew, zagęszczania sieci dróg leśnych a nawet kłusownictwa. Ważnym elementem w ochronie tych gatunków ma być edukacja społeczeństwa uświadamiająca, że dalsze, ciągłe wkraczanie człowieka może spowodować zniknięcie tych drapieżników na zawsze. Z kolei Piotr Dombrowski – starszy strażnik Biebrzańskiego Parku Narodowego opowiedział słuchaczom o spotkaniach z wilkami w Dolnym Basenie Biebrzy. Profesor Marek Konarzewski z Katedry Ekologii Zwierząt Uniwersytetu Białostockiego ukazał uczestnikom wilka i rysia od strony ich przystosowania do bycia drapieżnikiem, w powiązaniu z ich fizjologią i behawiorem. Zwrócił uwagę na jeden czynnik, który decyduje, że zwierzęta te – szczególnie wilki – przegrywają, pomimo swoich licznych przystosowań. Jest nim człowiek oraz stres, który jest następstwem jego obecności, a który może być największy, w chwili śmierci towarzysza. Po takim zdarzeniu następuje zaburzenie struktury socjalnej a grupa rodzinna funkcjonuje znacznie gorzej. Prelegent przedstawił również wyniki ciekawych badań, które wskazują, że poziom agresji wilków wewnątrz grupy w porównaniu z psami jest prawie identyczny. To świadczy, że w ramach udomawiania psów ludzie nie selekcjonowali ich pod kątem niższej agresji, a w związku z tym agresja ze strony wilków nie może być większa niż ta, którą obserwujemy u naszych psów. Profesor Krzysztof Schmidt z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży przedstawił uczestnikom wyniki badań prowadzonych na wilkach i rysiach m.in. po polskiej stronie Puszczy Białowieskiej. Naukowcy analizując ich potrzeby pokarmowe próbowali określić kluczowe elementy środowiska, niezbędne do funkcjonowania tych drapieżników w ekosystemie. Dotychczasowe badania wskazują, że znaczenie dla rysia ma mozaikowatość środowisk, obecność powalonych drzew, polan śródleśnych i młodników jako miejsc odpoczynku. Obecnie populacja rysia w Puszczy Białowieskiej spadła do 15 osobników, zaś populacja wilków utrzymuje się na poziomie 9-25 osobników. Badania wykazują, że nie jest możliwy wzrost populacji wilka w nieskończoność, ze względu na silny terytorializm grup rodzinnych, który w najbardziej optymalny sposób stabilizuje zagęszczenie gatunku na danym obszarze. Z kolei dr Jonna Harmuszkewicz z Nadleśnictwa Augustów opowiedziała o biologii wilka i rysia na podstawie prowadzonych badań w Puszczy Augustowskiej. Jak się okazuje oba gatunki funkcjonują tam bezkonfliktowo obok siebie. Pan Marcin Kostrzyński, współpracownik telewizji i współautor wielu cyklicznych programów o przyrodzie polskiej, zaprezentował uczestnikom spotkania wilki z zupełnie innej strony. Słuchacze mogli się przyjrzeć  jego wymyślnemu warsztatowi, który pozwolił mu na sfilmowanie wielu ciekawych a czasami też zabawnych scen. Ostatnim punktem sobotniej Wszechnicy był pokaz diaporamy pt. „Wilk w przyrodzie Podlasia” autorstwa Pawła Świątkiewicza, z zawodu lekarza, który szczególnie upodobał sobie atelier jakim jest Dolina Biebrzy.

Drugiego dnia odbyła się tradycyjnie wycieczka terenowa ścieżką edukacyjną „Barwik”, która przywitała uczestników piękną, zimową scenerią. Udało się tutaj wytropić liczne ślady obecności jednego z bohaterów Wszechnicy – wilka.

Składamy serdeczne podziękowania prelegentom za ich wyjątkowo interesujące prezentacje, zaś uczestnikom dziękujemy za liczne przybycie.

Do zobaczenia w marcu!

• autor: Beata Głębocka, data: 2017-01-24