Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

Źródła rzeki, źródła kultury

„Rzeka w szczególny sposób łączy w sobie pierwiastek natury i pierwiastek kultury. Jest kategorią natury i kultury zarazem. Obydwu tych aspektów od siebie oddzielić nie można, chociaż można je analitycznie opisywać. Człowiek włącza rzekę w rzeczywistość tworzonej przez siebie kultury, nadaje jej znaczenie i wartość, ustanawia symbolikę rzeki”. *

Dla współczesnego człowieka ciężko sobie wyobrazić jak trudnym do ujarzmienia żywiołem była niegdyś rzeka. Jednak ludzie od zawsze osiedlali się blisko wody – jezior, rzek, strumieni. W dolinach rzek powstawały najstarsze cywilizacje. Woda umożliwiała uprawę roślin, hodowlę zwierząt, dawała pożywienie. Często wykorzystywana była jako szlak transportowy. Była więc sprzymierzeńcem człowieka, chociaż nie zawsze. Czasem wzbierała, nie mieściła się w korycie i zalewała okoliczne łąki, pola uprawne, czy domostwa. Budziła respekt. 

Na obszarach nadrzecznych wykształciły się i rozwinęły rzemiosła oraz umiejętności niezbędne w życiu codziennym na tym terenie. Oprócz pozyskania pożywienia i ubrań, do człowieka należało zapewnienie sobie i najbliższym miejsca do mieszkania, którego nie dotykały powodzie, a które jednocześnie zlokalizowane było blisko ujęcia wody pitnej. Można by to nazwać gospodarką samowystarczalną, na bazie której powstały takie dziedziny jak: ciesielstwo, stolarstwo, zduństwo, garncarstwo, plecionkarstwo, tkactwo, rybołówstwo, piekarstwo i wiele innych. Warta uwagi jest także kultura niematerialna, będąca efektem procesów historycznych i społecznych, wzbogaconych bezpośrednim oddziaływaniem otaczającej przyrody. Współistnienie różnych wyznań religijnych, zachowane obyczaje  i  elementy obrzędów stanowią o bogactwie i różnorodności  kulturowej Doliny Biebrzy.

„Źródła rzeki, źródła kultury” to projekt realizowany przez stowarzyszenie Pracownia Architektury Żywej, którego uczestnikami są mieszkańcy nadbiebrzańskich miejscowości. Celem ich działania jest próba bliższego poznania i zbadania wybranych elementów lokalnej kultury. Efekty ich pracy prezentowane są w poniższym dziale. Projekt realizowany jest od lipca do grudnia 2020 roku.

Tekst: Julita Charytoniuk

* G. Brożek [red], Karta kulturowa rzeki, 1993, W.Świątkiewicz, Rzeka jako kategoria kulturowa, s.41; 

„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz Gminy Lipsk"