Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

2017 Rokiem Górnej Biebrzy

Jest takie miejsce nad Biebrzą, gdzie wsie i miasteczka na wyspach i półwyspach wchodzą pomiędzy torfowiska i moczary w dolinie rzeki. Tu najlepiej widać współistnienie człowieka i przyrody. Tu sąsiedztwo jest najbliższe. W tym miejscu wszystko się zaczyna, bo to tu znajdują się źródła rzeki, która dla przyrody i wielu ludzi stanowi najważniejszy element egzystencji. Zazwyczaj nie doceniamy tego co już posiadamy, co wydaje się nam darmowe i tym bardziej mało cenne. Wartość północnego basenu Biebrzy warto rozpatrywać zastanawiając się, co utracimy jeśli nie będziemy chronić tego obszaru.

Dlaczego górny basen jest tak ważny?

Górny basen Biebrzy zwany też północnym zachował w dużej mierze swą naturalność, dominują tutaj rozległe torfowiska niskie o charakterze mechowisk. Głębokość warstw torfu sięga tu od 3 do 8 metrów i jest to głównie torf mszarny. Tak duże pokłady narastały przez tysiące lat od końca ostatniego zlodowacenia. Na tym terenie znaleźć można rośliny uznane za relikty polodowcowe, występuje tu także wiele innych rzadkich i ginących roślin. Wełnianeczka alpejska i wełnianka delikatna – to one wraz z mgłami znad bagiennych łąk są źródłem nazw miejscowości z odniesieniami do bieli. Storczyki: kukułka krwista żółtawa, kruszczyk błotny, lipiennik Loesela – to najcenniejsze kwiaty z torfowisk w dolinie rzeki o bardzo tajemniczych zwyczajach. Goździk pyszny – jego piękne kwiaty mogą kojarzyć się z dniem 8 marca. Wielosił błękitny i niebielistka trwała – ich kwiaty są jak kawałki nieba wśród zieleni. Owadożerne rosiczki: długolistna i okrągłolistna – ściśle związane z torfowiskami. Kolejne rzadkie i chronione rośliny to brzoza niska, gnidosz królewski, wierzba lapońska i skalnica torfowiskowa. Oprócz ww. występuje także kilka rzadkich gatunków turzyc, paprotników i mszaków, m.in.: turzyca dwupienna, strunowa i bagienna, nerecznica grzebieniasta, haczykowiec błyszczący i mszar krokiewkowaty. O wysokiej wartości przyrodniczej obszaru górnego basenu świadczy również to, iż ponad 20% jego powierzchni w granicach PN zajmują siedliska Natura 2000 (1106/5263 ha). Najwięcej powierzchni zajmują: torfowiska alkaliczne o charakterze mechowisk, lasy grądowe (grąd środkowoeuropejski), bory i brzeziny bagienne, torfowiska przejściowe i trzęsawiska. Otwarte siedliska podmokłe przyciągają rzadkie gatunki ptaków, na szczególną uwagę zasługują: błotniak łąkowy, dubelt, pliszka cytrynowa i wodniczka. Znakomite tereny łowieckie mają tu także orliki krzykliwe.

Górny basen to nie tylko niezmieniona przyroda. Dobrze zachowane i bogate dziedzictwo kulturowe tego terenu świadczy o jego wartości i odrębności na tle doliny Biebrzy. Dawna architektura drewniana i sztuka tworzenia w drewnie pozostawiła na tym obszarze wiele pięknych obiektów, które przyciągają setki turystów i napawają dumą mieszkańców. Ozdobne elementy i zwieńczenia budynków, obiekty sakralne, drewniane stodoły, spichlerze, wiatraki tworzą lokalny koloryt i zachwycają wszystkich odwiedzających te strony gości.

Dla ludzi

Prawie 90% powierzchni stanowią na tym terenie grunty prywatne. Tylko niewielką część stanowi własność Parku. W celu właściwego prowadzenia działań ochronnych BbPN dąży do scalenia chronionych powierzchni cennych siedlisk. Od 2012 roku w górnym basenie realizowany jest projekt „Ochrona siedlisk mokradłowych doliny Górnej Biebrzy”. Celem projektu jest ochrona i utrzymanie zagrożonych, cennych i rzadkich gatunków flory i fauny oraz zachowanie ich siedlisk na mokradłach objętych siecią Natura 2000. W ramach projektu przewidziane były nie tylko działania dotyczące ochrony przyrody. Walory przyrodnicze będą motorem dla zrównoważonego rozwoju lokalnego, szczególnie turystyki. Wśród działań projektowych znalazły się m.in.: wyjazdy szkoleniowe dla mieszkańców, warsztaty dla mieszkańców i lokalnych samorządów: „Bagna – nie tylko łąki”, „Las – nie tylko drzewa” i „Woda dla Natury”, wyremontowano kilka kilometrów dróg dojazdowych, które będą służyć mieszkańcom. Dla lokalnej społeczności i turystów wybudowano także kilka obiektów infrastruktury turystycznej: 5 wież widokowych, 6 wiat turystycznych, 12 zadaszeń i 2 kładki (Szuszalewo i Nowy Lipsk). Szczególnie często odwiedzana jest kładka w pobliżu Szuszalewa. Warto dodać, że w zeszłym roku wszystkie inwestycje planowane na terenie gmin naszych sąsiadów uzyskały pozytywne opinie Parku. Opinie dotyczyły zarówno inwestycji prywatnych, jak i sektora publicznego.

BbPN dba o dobrosąsiedzkie stosunki w górnym basenie. Sianokosy, które są już na stałe zrośnięte z wrześniowym pejzażem Parku, również przenosimy do górnego basenu. W tym roku – 9 września, najmężniejsi kosiarze świata staną w szranki, by walczyć o tytuł „Mistrza Świata w Koszeniu Bagiennych Łąk dla Przyrody” w okolicach Szuszalewa. Lokalizacja jest nieprzypadkowa, promujemy i zapraszamy do współpracy naszych bliskich sąsiadów z Lipska i Dąbrowy, robimy także krok w stronę partnerów z Litwy i Białorusi. Latem BbPN planuje również uczestnictwo w lokalnych imprezach na terenie górnego basenu.

• autor: B. Browarski, zamieściła: S. Gadomska, data: 2017-02-03