Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

O dwóch takich co ukradły księżyc …

Zakwitły dwie piękne rośliny, które na dodatek są siostrami …. Jedna z nich jest bardzo pospolita i spotkać można ją w prawie każdej wsi, w ogrodach – to miesiącznica roczna (Lunaria annua). Druga siostra to prawdziwa rzadkość nad Biebrzą, a nawet w tej części Polski – miesiącznica trwała (Lunaria rediviva).

Pochodzenie ich nazw zarówno łacińskich jak i tych zwyczajowych, ludowych, polskich wciąż nie do końca jest pewne i wywołuje dyskusje.

Na początek słów kilka o samych roślinkach.

Miesiącznica roczna (ta ogrodowa), pochodzi z południowo-wschodniej Europy, a jej naturalne stanowiska to cieniste lasy, zbocza wąwozów. Nad Biebrzę trafiła jako roślina ozdobna – ogrodowa.

Miesiącznica trwała – pochodzi z Europy i zachodniej Syberii. W Polsce jest bardzo rzadka. Gdy popatrzymy na mapę jej rozmieszczenia w Polsce, okaże się, że jest rośliną dwóch ekstremów geograficznych, bowiem z jednej strony występuje na południu (często), a więc w Sudetach i Karpatach (po regiel dolny) i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a z drugiej strony – na północy kraju, ale tam tylko sporadycznie. Natomiast w centrum Polski właściwie jej brak. W Biebrzańskim PN znane są tylko jej 3 stanowiska – jedno w lesie grądowym (Grzędy) oraz na dwóch niewielkich grądzikach.

Nazwa rodzaju, czyli miesiącznica – Lunaria (z łacińskiego, luna – księżyc) wzięła się ze względu na podobieństwo formy owocu, jego kształtu do księżyca. Jak wyglądają owoce? Są stosunkowo duże. Zwisają na szypułce i mają kształt eliptycznej, płaskiej łuszczynki, o długości nawet do 9 cm i szerokiej na 3,5 cm. Na zewnątrz osłonięte są dwiema jasnozielonymi klapami i trwałą, srebrzyście lśniącą przegrodą na której umieszczone są silnie spłaszczone nasiona.

Druga, tym razem ludowa nazwa jednej z sióstr (miesiącznicy rocznej) to „judaszowe srebrniki”. Skąd takie dziwne imię? Ano stąd, że wspomniana wcześniej srebrzyście lśniąca przegroda owocu kojarzy się niektórym ludziom ze srebrnymi monetami.

Po czym najłatwiej można obie siostry odróżnić?

Miesiącznica roczna jest trochę niższa, jej kwiaty są mniejsze i mają najczęściej intensywny kolor lila do fioletu. Łuszczynki z obu stron są wyraźnie zaokrąglone lub prawie okrągłe (jak monety).

Druga siostra, czyli miesiącznica trwała jest zdecydowanie bardziej rozwinięta. Często ma nawet ponad 1 m wysokości. Kwiaty są zdecydowanie większe o kolorze białym, co najwyżej z lekkim zabarwieniem lila. Łuszczynki są z obu stron zaostrzone (jak księżyc w pierwszej lub ostatniej kwadrze).

Gdy pod koniec lata wybierzemy się na któryś z biebrzańskich grądów i nagle wśród półmroku olśni nas jasny błysk, nie cieszmy się zanadto. Raczej nie będzie to srebrna moneta, a najprawdopodobniej tylko jeden ze skarbów naszej przyrody - srebrzyście połyskujący owoc jednej z sióstr.

Ale czyż spotkanie z bardzo urodziwą siostrą i jej owocami nie jest cenne?

Tekst i fotografie: cezary werpachowski, Biebrzański PN