Biebrzański Park Narodowy - w trosce o bagna

2020 Rok „Biebrzy dla Klimatu" w Biebrzańskim Parku Narodowym

BAGNA BIEBRZAŃSKIE A KLIMAT

W Dolinie Biebrzy występują największe w Polsce bagna torfowe zachowane w stanie bliskim do naturalnego. Ale niestety dwa razy większą powierzchnię zajmują tu torfowiska odwodnione, których przekształcenie sięga początków XIX wieku, a także jest skutkiem projektów melioracyjnych z czasów Polski Ludowej. Na podstawie bardzo zgrubnego szacunku można policzyć, że torfowiska Doliny Biebrzy, na powierzchni odpowiadającej 0,3% powierzchni Polski, zawierają 76-127 milionów ton węgla, co przekłada się na ok. 280-460 milionów ton wycofanego z atmosfery dwutlenku węgla (przyjmując powierzchnię torfowisk Doliny Biebrzy jako 90.000 ha, średnią miąższość torfu 1,5 metra, oraz średnią gęstość objętościową suchego torfu 0,15 g/cm3 oraz 25% poziom ufności tego oszacowania). Całe polskie lasy, zajmujące ok. 30% powierzchni kraju (a więc sto razy większy obszar), przewyższają zasobami węgla biebrzańskie torfowiska najwyżej dwu-trzykrotnie (zasoby węgla w polskich lasach szacowane są na ok. 820 MT[1]). Jednocześnie cały węgiel, który bagna biebrzańskie zakumulowały w czasie holocenu to ilość porównywalna z zaledwie 1-2 latami emisji CO2 z polskiej gospodarki (ok. 300 MT). Pokazuje to jak duże są nasze antropogeniczne emisje.

Jaka jest obecna funkcja klimatyczna biebrzańskich torfowisk? Musimy pamiętać, że zaledwie ok. 1/3 z nich ma warunki pozwalające na zachowanie lub akumulację torfu (a więc są one z grubsza bagnami). Nie wiemy, na jakiej części z tych 30 tysięcy hektarów względnie naturalnych bagien zachodzi aktualnie akumulacja torfu, ale przyjmując optymistycznie średnie tempo akumulacji ok. 1 mm miąższości torfu rocznie, uzyskamy sekwestrację węgla na poziomie 12 tysięcy ton węgla, czyli ok 44.000 wycofanego z atmosfery dwutlenku węgla. Niestety, emisje z pozostałych 60.000 ha odwodnionych torfowisk w Dolinie Biebrzy kilkadziesiąt-krotnie przekraczają tę wielkość. Przyjmując dość konserwatywnie uwalnianie dwutlenku węgla z łąk na odwodnionych torfowiskach na 15 ton na hektar na rok (wielkości te mogą być nawet cztery razy większe), uzyskujemy emisje rzędu 3,3 miliona ton CO2 z odwodnionych torfowisk – zarówno w obrębie Biebrzańskiego Parku Narodowego, jak i poza nim. To ekwiwalent 15 milionów kilometrów przejechanych samochodem osobowym. Albo 1,1 % całkowitych raportowanych przez Polskę emisji gazów cieplarnianych. Ilość dwutlenku węgla uwalnianego ze wszystkich osuszonych torfowisk Polski, a przyjmuje się, że osuszyliśmy 86% z nich, szacowana jest na 7,5% naszych całkowitych krajowych emisji[2], ale zastosowany powyżej prosty algorytm pokazuje, że może to być wartość niedoszacowana nawet dwukrotnie. Eliminacja tych emisji jest technicznie dość prosta – wystarczy przywrócić na torfowiskach warunki bagienne. To czego nam bardzo pilnie potrzeba to efektywne instrumenty finansowe i administracyjne pozwalające na realizację nawodnień – w szczególności ukierunkowanych na ochronę klimatu dopłat dla rolników gospodarujących dziś na glebach torfowych.

Pamiętajmy: BAGNA MUSZĄ BYĆ MOKRE! DLA KLIMATU, DLA LUDZI, DLA PRZYRODY.

dr hab. Wiktor Kotowski
profesor Uniwersytetu Warszawskiego (na Wydziale Biologii),
kierownik Grupy Badawczej d.s. Ekologii Mokradeł w Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych UW
oraz członek Zarządu Stowarzyszenia Centrum Ochrony Mokradeł

[1] Raport o Stanie Lasów w Polsce. https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/Media/Default/Publikacje/raport_o%20stanie_lasow_2016.pdf.