w trosce o bagna i ludzi

Hodowla zachowawcza konika polskiego

W Biebrzańskim Parku Narodowym od 2004 roku prowadzona jest hodowla rezerwatowa konika polskiego- jedna z nielicznych tego typu hodowli  w kraju. Koniki polskie to prymitywna rasa koni będąca potomkami tarpana żyjącego niegdyś na terenie Polski, Litwy i Prus.  Po swoich dzikich przodkach odziedziczyły charakterystyczne myszate umaszczenie, z ciemną pręgą na grzbiecie oraz obfitą czarną grzywą i ogonem, z nielicznymi jasnymi włosami. W Biebrzańskim Parku Narodowym hodowla prowadzona jest w oparciu o jeden tabun, który składa się z ogiera oraz kilku klaczy. Konie w Parku przemieszają się w sposób wolny nieograniczony, zgodnie z ich naturalnym cyklem dyktowanym przez pory roku, bazę pokarmową, pogodę i występowanie owadów, które są bardzo licznie pojawiają się w okresie od czerwca do sierpnia.

Koniki polskie to nasza jedyna rasa koni wywodząca się bezpośrednio od dzikiego tarpana, który żył na terenie Polski, Litwy i Prus. Wymarłe Tarpany były to niewielkie konie o masie dochodzącej do 400 kg i wysokości w kłębie ok. 130 cm z myszatym umaszczeniem i charakterystyczną ciemną pręgą na grzbiecie. Nieliczne tarpany na terenie Polski w formie dzikiej przetrwały do około 1780 r. Po tym czasie zostały wyłapane i umieszone w zwierzyńcu rodziny Zamoyskich koło Biłgoraja.  W XIX wieku tarpany zostały rozdane okolicznym chłopom, którzy rozpoczęli ich użytkowanie, doceniając ich siłę, odporność na trudne warunki i małą wybredność pokarmową. Z biegiem czasu potomkowie dzikich tarpanów nieco się zmieniały. Nie były już czystej krwi tarpanami. Wykształciła się nowa rasa: konik polski - nazwana tak przez prof. Tadeusza Vetulaniego, znanego biologa i zootechnika. Po drugiej wojnie światowej koniki polskie sprowadzono do Popielna, na Warmii, gdzie prowadzona jest hodowla tej rasy. Konie te objęte są Programem Ochrony Zasobów Genetycznych. W 2020 r. liczba klaczy objętych programem w Polsce wyniosła 1733 sztuki. 

Po swoich dzikich przodkach odziedziczyły wiele cech, najbardziej charakterystyczne to: niewielka wysokością w kłębie, wynoszącą 130 - 140 cm i masą ciała rzadko przekraczającą 400 kg, oraz myszate umaszczenie z ciemną pręgą grzbietową.

System hodowli rezerwatowej odtwarza naturalne warunki. Koniki żyją w grupie rodzinnej zwanej tabunem. Składa się ona z kilku klaczy wraz z młodymi źrebiętami oraz ogierem. Na czele stada stoi najbardziej doświadczona klacz – przewodniczka, to ona w głównej mierze decyduje o poczynaniach stada. Pozycja klaczy w hierarchii tabunu jest zmienna i wpływa na nią wiele czynników. Ogier pełni funkcję reproduktora, dodatkowo opiekuję się klaczami i potomstwem.

Koniki polskie w BbPN wykazują bardzo duże umiejętności przystosowawcze do zmiennych  warunków środowiskowych. Podczas roku dokonują kilka sezonowych migracji w obrębie swojego terytorium, powodem takich zachowania jest poszukiwania lepszej bazy pokarmowej, dostępności wody, a także intensywnością występowania owadów krwiopijnych bardzo mocno dokuczającym koniom latem. Konie tej rasy są bardzo odporne na zmiany temperatur, mają również małe wymagania żywieniowe, można zaobserwować sezonową zmianę ciała. W zimie i wczesną wiosną, gdy na świat przychodzą młode koniki polskie klacze, których zapotrzebowanie na energie znacząco się zwiększa, zużywają zgormadzone zapasy tłuszczu i tracą od kilku do kilkunastu procent masy ciała. W miesiącach wiosennych, konie intensywnie żerują na młodej bujnej roślinności co pozwala im bardzo szybko uzupełnić ubytki w tkance tłuszczowej. Latem konie częściej żerują wczesnym rankiem, wieczorem i nocą w ciągu dnia przemieszczają się na wyniesienia mineralne (grądziki), gdzie pomiędzy drzewami przeczekują najwyższe temperatury i największą aktywność gzów bydlęcych. Jesienią konie intensywnie przybierają na masie ciała przygotowując się do nadejścia zimy. W ostatnich latach  bezśnieżne i łagodne zimy powodują przedłużenie okresu żerowania u koni na otwartych przestrzeniach. 

Podczas poruszania się po szlakach turystycznych Grząd można spotkać koniki polskie na wolności. Ich ulubione stanowiska to Solistowska Góra, Dział Kumkowskiego, Łągiew, Dział Grabowskiego. W przypadku spotkania koni na wolności należy zachować spokój, nie podchodzić do nich i ich nie dotykać. Kategorycznie zabrania się dokarmiania koni, podanie ludzkiego jedzenie może spowodować powstanie niebezpiecznych kolek, prowadzących nawet do śmierci zwierzęcia w ogromnym bólu. Najlepiej ominąć tabun z zachowaniem bezpiecznej odległości. Konie nie są agresywne i niebezpieczne, wykazują duża ciekawość wobec ludzi.

Jak się zachować, gdy na szlaku zobaczysz stado koników polskich?

• nie podchodź
• nie dokarmiaj
• nie dotykaj koni
• klacze i ogier mogą zaatakować w obronie źrebiąt
• zachowaj ostrożność!
• podziwiaj konie z daleka

• autor: Dawid Wójcik, data: 2021-10-29

Przegląd hodowlany konika polskiego w roku 2022

W ramach prowadzonej przez Biebrzański Park Narodowy hodowli rezerwatowej koników polskich rokrocznie ma miejsce przegląd hodowlany, który w tym roku odbył się w dniach 1-2 grudnia. Na wydarzeniu gościliśmy naukowców, hodowców i przedstawicieli instytucji, z którymi na co dzień współpracujemy przy okazji prowadzonej hodowli.

Pierwszego dnia wydarzenia, zaproszeni goście mogli wysłuchać sprawozdań z badań prowadzonych wspólnie ze Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a dotyczących naszej hodowli rezerwatowej.

Pierwszy z wykładów stanowił podsumowanie 3-letniego monitoringu koni z wykorzystaniem nadajników telemetrycznych. Drugi natomiast dotyczył zastosowania zjawiska samoleczenia w nadzorowaniu stanu zdrowia koników polskich w BbPN. Wykłady wzbudziły duże zainteresowanie wśród zaproszonych gości, którzy uznali je za innowacyjne i warte kontynuowania.

Przegląd pozwala na dokonanie opisu i ocenę źrebiąt urodzonych w danym roku, ale również kontroli stanu zdrowia i potwierdzenia źrebności klaczy. Ogier TUNIS NB, wprowadzony wiosną do stada, sprawdził się w roli reproduktora, gdyż niemal wszystkie klacze okazały się być w ciąży. Od koni pobrane zostały również próbki, dzięki którym dowiemy się, na jakie pasożyty są narażone, przebywając na wolności.

• autor: Dawid Wójcik, data: 2022-12-06