w trosce o bagna i ludzi

Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap II. LIFE13 NAT/PL/000050

W czerwcu 2014 r. Biebrzański Park Narodowy przystąpił do realizacji projektu LIFE13 NAT/PL/000050 pt. „Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie środkowym doliny Biebrzy. Etap II”. Zgodnie z założeniami, jest on kontynuacją projektu „Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I”. Celem wiodącym II etapu są zadania inwestycyjne dotyczące węzła wodnego Modzelówka i rzeki Ełk na bazie dokumentacji wykonanej w I etapie.

Projekt jest współfinansowany przez instrument finansowy LIFE Komisji Europejskiej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Biebrzański Park Narodowy. Będzie trwał do 31 marca 2027 r. Jedynym Beneficjentem projektu jest Biebrzański Park Narodowy. Całkowita wartość projektu to 6 641 806 euro.

Zadaniem głównym przedsięwzięcia jest poprawa warunków ochrony siedlisk bagiennych w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Będzie ono realizowane m. in. poprzez:

1. Zahamowanie procesu degradacji siedlisk bagiennych w rejonie systemu wodnego: Kanał Rudzki - rzeka Ełk - rzeka Jegrznia - Kanał Woźnawiejski oraz w rejonie oddziaływania Kanału Kapickiego.
2. Poprawę stanu siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, a zwłaszcza awifauny, poprzez ekstensywne użytkowanie w celu utrzymania ich otwartego stanu oraz zwiększenie uwodnienia.
3. Pogodzenie wymagań ochrony przyrody z rozwojem działalności turystycznej.
4. Kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.

Obszar projektu jest zlokalizowany w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Dolina Biebrzy jest włączona do sieci Natura 2000. Stanowi część Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków (PLB 200006 Ostoja Biebrzańska) i Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk (PLH 200008 Dolina Biebrzy). Całkowita powierzchnia obszaru projektu to 13 452 ha. Wielkość obszaru projektu odzwierciedla potrzeby ograniczania negatywnego wpływu zmian stosunków wodnych, a tym samym pozwoli na utrzymanie procesów bagiennych na terenach naturalnych albo ich przywrócenie na siedliskach zdegradowanych.

Basen Środkowy doliny Biebrzy charakteryzuje się największymi zmianami sieci hydrograficznej. W II połowie XIX w. sieć ta została w istotny sposób zmieniona na skutek wykonanych prac hydrotechnicznych, mających na celu odwodnienie tych terenów. Powstały dwa duże kanały: Kanał Woźnawiejski i Kanał Rudzki oraz kilka mniejszych m.in.: Łęg, Kapicki. Dla ekosystemów bagiennych, które w tym rejonie występowały albo w wyniku trwałego podtopienia wodami gruntowymi, bądź na skutek corocznych, wiosennych zalewów, przekopanie sztucznych kanałów oznaczało dramatyczną zmianę warunków zasilania. Doprowadziło to do zatrzymania procesów torfotwórczych i degradacji torfowisk w wyniku procesu murszenia oraz zmiany zbiorowisk roślinnych.

Te niekorzystne zmiany pogłębiają się, szczególnie w sąsiedztwie kanałów. W wielu pracach naukowych dotyczących tego terenu stwierdzano konieczność poprawy warunków wodnych na tym obszarze.

 Poprzez realizację projektu zostaną zrealizowane następujące działania:

1. Wykup gruntów związanych z budową i eksploatacją urządzeń technicznych oraz zabiegami ochronnymi – umożliwi długoterminowe zarządzanie obszarem zgodnie z potrzebami ochrony przyrody;
2. Wykonanie dokumentacji dla działań technicznych zaplanowanych na Kanale Kapickim oraz dotyczących infrastruktury turystycznej – dokumentacja pozwoli na wdrożenie działań bezpośrednich ograniczających negatywne oddziaływanie kanału oraz skutków wzrostu ruchu turystycznego;
3. Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizacja jazu – umożliwi przywrócenie przepływu w „Martwym Ełku” oraz zwiększenie uwilgotnienia terenów położonych w sąsiedztwie koryta;
4. Udrożnienie koryta rzeki Ełk – jest niezbędne, aby przywrócić przepływ w „Martwym Ełku”;
5. Budowa mostu na rzece Ełk w rejonie uroczyska Dębiec – zapewni komunikację terenów po obu brzegach zrenaturyzowanej rzeki, np. przejazd maszyn rolniczych;
6. Remont zastawki, wykonanie przetamowań i uzupełnienie korony grobli na Kanale Kapickim – zmniejszy odpływ wód i podniesie poziom wód gruntowych w cennym, leśnym ekosystemie bagiennym;
7. Budowa infrastruktury turystycznej na uroczysku Dębiec – odpowiednia lokalizacja infrastruktury ograniczy negatywne oddziaływanie ruchu turystycznego na stan siedlisk i gatunków fauny i flory;
8. Utrzymanie ekosystemów nieleśnych – zapewni odtworzenie właściwych warunków dla funkcjonowania zbiorowisk oraz gatunków roślin i zwierząt uzależnionych od istnienia ekosystemów otwartych;
9. Monitoring hydrologiczny – pomiary stanów wód podziemnych i powierzchniowych oraz pomiary natężenia przepływu posłużą udokumentowaniu zachodzących procesów oraz ocenę skutków podejmowanych działań hydrotechnicznych;
10. Monitoring fizykochemiczny i hydrobiologiczny wód – pozwoli określić wpływ odziaływania inwestycji na elementy fizykochemiczne i biologiczne jakości wód;
11. Monitoring przyrodniczy – dostarczy informacji nt. wpływu podejmowanych działań ochronnych na monitorowane ptaki i siedliska przyrodnicze;
12. Warsztaty „Polubić bobra” oraz „Ochrona bioróżnorodności na obszarach rolniczych” – podniosą wiedzę z zakresu ochrony przyrody wśród dzieci i dorosłych;
13. Spotkania ze społecznością lokalną – rozpowszechnią informacje o projekcie, jego założeniach oraz podejmowanych działaniach. Wpłyną na pozytywny odbiór lokalnej społeczności wobec działań zaplanowanych w projekcie.

Strona projektu: www.renaturyzacja2.biebrza.org.pl

• autor: J. Zawadzka, data: 2021-11-26