w trosce o bagna i ludzi

Ochrona ekosystemów wodnych

Obszary bagienne podlegają dynamicznym zmianom na skutek sukcesji zakrzaczeń i trzciny, zaprzestania ekstensywnego koszenia i wypasu oraz zmniejszenia się uwilgotnienia mokradeł w wyniku zmian antropogenicznych i klimatycznych. Stan ekosystemów mokradłowych doliny Biebrzy jest uzależniony m.in. od warunków zasilania ich wodami. Istnieje związek pomiędzy określonymi typami roślinności a warunkami hydrologicznymi warunkującymi ich rozwój.

Dolina Biebrzy wymaga realizacji działań niezbędnych do zapobiegania negatywnym skutkom zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym. Jednym z takich działań, realizowanych przez Biebrzański Park Narodowy jest renaturyzacja zdegradowanych siedlisk bagiennych poprzez poprawę i odtworzenie stosunków wodnych. Dla ochrony torfowisk Biebrzański Park Narodowy zrealizował bądź jest w trakcie realizacji szeregu projektów i działań z zakresu renaturyzacji, takich jak:

1. Wybudowanie jazu rozdzielczego z przepławką oraz 6 progów piętrzących na Kanale Woźnawiejskim w celu przekierowania części wód do koryta rzeki Jegrzni oraz zmniejszenia odpływu wód i drenującego oddziaływania kanału na tereny sąsiednie (zrealizowano w ramach I etapu projektu „Renaturyzacji” LIFE09 NAT/PL/000258).
2. Udrożnienie koryta rzeki Jegrzni na odcinku 10,9 km w celu zwiększenia przepustowości koryta oraz zapobiegnięciu jego zarastania (zrealizowano w ramach I etapu projektu „Renaturyzacji” LIFE09 NAT/PL/000258).
3. Modernizacja budowli małej retencji - trzech przepustów i zastawki oraz budowa przepustu z piętrzeniem, zastawki oraz wykonanie przetamowania na Rowie spod Polkowa w celu poprawy stanu biotopów żerowiskowych orlika grubodziobego (zrealizowano w ramach projektu orlikowego LIFE08 NAT/PL/000511).
4. Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka - umożliwi przywrócenie przepływu w „Martwym Ełku” oraz zwiększenie uwilgotnienia terenów położonych w sąsiedztwie koryta (na etapie uzyskiwania pozwolenia na budowę w ramach II etapu projektu „Renaturyzacji” LIFE13 NAT/PL/000050).
5. Modernizacja jazu w Modzelówce – po wybudowaniu węzła urządzeń wodnych Modzelówka, za pomocą jazu część wód rzeki Ełk zostanie przekierowana do odtworzonego koryta „Martwego Ełku” (remont jazu zrealizowano w ramach II etapu projektu „Renaturyzacji” LIFE13 NAT/PL/000050).
6. Udrożnienie koryta rzeki Ełk – niezbędne, aby przywrócić przepływ w „Martwym Ełku” (zaplanowano w ramach  II etapu projektu „Renaturyzacji” LIFE13 NAT/PL/000050).
7. Remont dwóch zastawek, wykonanie przetamowań i uzupełnienie korony grobli na Kanale Kapickim – w celu zmniejszenia odpływu wód i podniesienia poziomu wód gruntowych w cennym, leśnym ekosystemie bagiennym Brzezin Kapickich (zrealizowano w ramach II etapu projektu „Renaturyzacji” LIFE13 NAT/PL/000050).
8. Budowa budowli piętrzących na obiekcie melioracyjnym Kamienna - Kropiwno (Basen Górny) ważnym dla zachowania istniejących torfowisk Szuszalewo oraz Kamienna Nowa. Łącznie wybudowano 7 zastawek, 3 progi, 3 przegrodzenia palisadą oraz 2 przepusty z piętrzeniem (zrealizowano w ramach projektu „Górna Biebrza” LIFE11 NAT/PL/422).

Ponadto w planie zadań ochronnych na lata 2018-2020 zaplanowano działania mające na celu eliminację i ograniczenie zagrożenia jakim jest odwodnienie siedlisk bagiennych i ich ochrona przed zanieczyszczeniami. Działania te są realizowane poprzez:

• ograniczanie odpływu wód z systemów melioracyjnych na gruntach Skarbu Państwa, przez wykonanie i utrzymanie w należytym stanie technicznym istniejących urządzeń hydrotechnicznych (umożliwiających regulację odpływu wód), budowę infrastruktury technicznej służącej podnoszeniu poziomu wód, w tym zastawek na rowach i ciekach i pozostawienie starych rowów do ich naturalnego zarośnięcia i wypłycenia,
• odtwarzanie naturalnej sieci hydrograficznej,
• ustalenie z zarządcami wód zlewni rzeki Biebrzy warunków korzystania z tych wód, w szczególności w zakresie rozdziału wód jeziora Rajgrodzkiego, Kanału Augustowskiego oraz Kanału Rudzkiego (zarówno ilościowego, jak i w czasie), w celu optymalizacji stanu uwodnienia siedlisk.
• ochrona naturalnych procesów zachodzących w ciekach – sedymentacji i erozji rzecznej oraz zachowania roślinności w strefie brzegowej,
• uzgadnianie decyzji i opiniowanie planów dotyczących budowy nowych i konserwacji istniejących urządzeń melioracyjnych,
• utrzymywanie stref buforowych wzdłuż brzegów rzek w postaci pasów roślinności stanowiącej barierę przed zanieczyszczeniami obszarowymi i erozją,
• działania na rzecz pozostawiania roślinności szuwarowej w ujściowych odcinkach rowów, jako ważnej bariery biogeochemicznej (biofiltru) zatrzymującej i pochłaniającej zanieczyszczenia,
• działania na rzecz rozbudowy systemów oczyszczania ścieków, kanalizowania wsi, oczyszczania ścieków burzowych, budowy płyt obornikowych w miejscowościach położonych w granicach BbPN; zabezpieczania studni kopanych przed dopływem zanieczyszczeń oraz likwidacji nieczynnych studni kopanych,
• zwalczanie przestępstw i wykroczeń w zakresie nielegalnego odwadniania siedlisk w granicach BbPN oraz zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych.
• propagowanie wśród miejscowych rolników zasad dobrych praktyk rolniczych, rolnictwa ekologicznego oraz ograniczania stosowania nawozów i środków ochrony roślin,
• edukację społeczeństwa w zakresie roli wody w ekosystemach bagiennych, konieczności jej zatrzymywania oraz metod gospodarowania wodą zgodnie z wymaganiami przyrodniczymi na użytkach zielonych o wysokim uwodnieniu.

• autor: J. Zawadzka, data: 2020-04-07