Banery
Dane kontaktowe
Osowiec-Twierdza 8,
19-110 Goniądz
tel. +48 85 738 0620,
85 738 3000
fax +48 85 7383021
Intranet
Twierdza Osowiec
Twierdza Osowiec to najcenniejszy, obok kanału Augustowskiego, obiekt zabytkowy na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego.
Twierdza została usytuowana na jedynej przeprawie przez bagna biebrzańskie, w zwężeniu doliny Biebrzy (2km). W przeszłości miała ona duże znaczenie strategiczne. Była bowiem ważnym elementem zespołu umocnień broniących zachodnich granic imperium rosyjskiego.
Budowę obiektu rozpoczęto w 1882r., a zakończono w 1892r. Przystępując do ufortyfikowania terenu, władze carskie przeniosły pod przymusem wieś Osowiec o dwa kilometry na północ na obecne miejsce. Wybudowano cztery fory: Centralny (I), Zarzeczny (II), Szwedzki (III) i Nowy (IV) tworzące dobrze rozwinięty rejon umocniony.
Poszczególne obiekty Twierdzy były budowane z cegły. Wykorzystywany był również kamień. W trakcie prac wykopano wiele fos i kanałów oraz usypano wały. Podczas modernizacji Twierdzy Osowiec na początku XX wieku większość budowli ceglanych przykryto betonem.
Z chwilą przystąpienia do fortyfikowania Osowca nastąpiło gwałtowne ożywienie gospodarcze regionu. Coraz większe znaczenie miał transport kolejowy. Rozwinął się handel. Powstały cegielnie, między innymi w rejonie Hornostaj i Knyszyna.
Pierwszym zwiastunem zbliżającej się I wojny światowej było ogłoszenie 25 lipca 1914r. stanu wojennego w Twierdzy Osowiec. Trzykrotne próby zdobycia Twierdzy, w tym jedna z użyciem gazów bojowych - chloru, nie powiodły się. Jej obrona przeszła do historii. Została nawet porównana z działaniami wojennymi w 1916 r. pod Verdun we Francji.
W latach 1920 - 1928 Twierdza Osowiec nie miała stałego garnizonu. Przez cały ten okres kwaterowały w Osowcu różne polskie formacje. W 1928 r. został utworzony Batalion Szkolny Korpusu Ochrony Pogranicza, który w marcu 1930 r. przemianowano na Centralną Szkołę Podoficerską KOP. Jej ostatnim dowódcą był ppłk Tadeusz Tabaczyński. Podczas kampanii wrześniowej 1939r. nie doszło do walk w obrębie Twierdzy Osowiec.
W latach powojennych w Twierdzy Osowiec nie było wojska. Dopiero w 1953 r. rozlokowano tu stacjonującą do dziś Jednostkę Wojskową. W dobrym stanie są obecnie fort I i fort III, natomiast pozostałe popadły w ruinę. Twierdza Osowiec została wpisana do rejestru zabytków w dniu 9 X 1998r. W tym samym roku na terenie fortu I (Centralnego) staraniem Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego zostało otwarte Muzeum Twierdzy Osowiec, które funkcjonowało do sierpnia 2023 r.
(opracował M. Worona, OTF)