w trosce o bagna i ludzi

Ścieżka „Długa Luka" ( długość 400 m w jedną stronę, znaki zielone)

UWAGA: Ze względu na prace modernizacyjne - ścieżka Długa Luka zostaje zamknięta dla zwiedzających z dniem 7 listopada 2023 r. do odwołania.

Ścieżka w formie kładki odchodzącej prostopadle od Carskiej Drogi w głąb największego w dolinie Biebrzy zwartego kompleksu torfowisk niskich. Las, który ciągnie się wzdłuż Carskiej Drogi otwiera się tu szeroką luką, odsłaniając widok na bezkresne turzycowiska. Stąd nazwa ścieżki. Dzięki kładce, kończącej się pomostem widokowym możemy z bliska obserwować faunę i florę tego niezwykle cennego przyrodniczo miejsca. Zobaczyć tu można rośliny takie jak kukułkę krwistą czy wierzbę lapońską, ptaki np. wodniczkę, uszatkę błotną czy dubelta, ssaki np. wilka lub łosia. Na kładce chętnie wygrzewają się jaszczurki żyworodne. Jest to również miejsce występowania najmniejszej europejskiej ważki – iglicy małej.   

Ścieżka „Grobla Honczarowska" (długość 3,3 km w jedną stronę, znaki zielone)

Uwaga: wieża widokowa przy Grobli Honczarowskiej czasowo zamknięta!

Trasa rozpoczyna się przy „Carskiej Drodze". Prowadzi w głąb torfowisk, początkowo przez zakrzaczenia wierzbowe, później wychodzi na otwarte przestrzenie mokradeł. Kończy się przy wieży widokowej w pobliży Batalionowej Łąki – obszaru cennego przyrodniczo, którego walory podtrzymywane są przez cykliczne wykaszanie roślinności bagiennej. To ostoja rzadkich gatunków ptaków, jak: wodniczka, batalion, rycyk czy derkacz oraz roślin np. kukułki krwistej. Wieża, kryta strzechą, wybudowana jest w formie brogu – dawnej konstrukcji do składowania siana, z możliwością regulacji wysokości zadaszenia. Powrót tą samą drogą.

Ścieżka „Barwik” (długość 2,5 km w jedną stronę, znaki zielone)

Ścieżka znajduje się w okolicach miejscowości Dobarz, przy Carskiej Drodze. Biegnie wspólnie z początkowym odcinkiem szlaku czerwonego Barwik - Gugny. Pierwsze kilkaset metrów prowadzi przez lasy i zarośla. Pozostała część trasy to grobla biegnąca przez otwarte przestrzenie turzycowisk. Swoim przebiegiem ścieżka obrazuje poprzeczną strefowości roślinną doliny Biebrzy. Na trasie znajduje się 7 przyrodniczych tablic edukacyjnych,  platforma i wieża widokowa. Ze ścieżki można obserwować łosie i rzadkie ptaki, jak: dubelta, uszatkę błotną czy orliki grubodziobe. Ścieżka kończy się przy mostku na rzece Kosódce. Powrót tą samą drogą lub kontynuacja zwiedzania Parku szlakiem czerwonym w stronę Gugien.  Uwaga – wiosną i jesienią grobla miejscami może być błotnista.

Ścieżka „Biały Grąd” (długość 3,2 km w jedną stronę, znaki zielone)

Ścieżka prowadzi groblą od miejscowości Mścichy do pola namiotowego i wieży widokowej na suchym wyniesieniu mineralnym zwanym Biały Grąd. Powrót odbywa się tą samą drogą. Na trasie ustawione są 3 tablice edukacyjne, prezentujące walory przyrodnicze tych terenów, zwłaszcza ptaki otwartych mokradeł i roślinność bagienną. Ścieżka jest jednym z najdogodniejszych  w Parku miejsc do obserwacji ptaków -  m.in. czajek i rycyków. W maju można obserwować tu tokujące wprost na ścieżce bataliony. Dojście do wieży w okresie wczesno wiosennym może być utrudnione z powodu zatopienia fragmentów grobli przez rozlewiska.

Ścieżka „Wokół Fortu IV twierdzy Osowiec” (długość 4,5 km, znaki zielone)

UWAGA - z dn. 01.12.2023 r. zostaje zamknięta do odwołania platforma widokowa przy fosie na ścieżce edukacyjnej "Wokół Fortu IV TO". Platforma jest remontowana.

Ścieżka znajduje się w odległości około 7 km od siedziby Parku, przy trasie na Mężenin. Ścieżka ma długość  4200 m. Prowadzi borem sosnowym wzdłuż ruin i fosy Fortu IV twierdzy Osowiec. Umożliwia zapoznanie się z historią Fortu IV oraz obejrzenie  ciekawej roślinności porastającej ruiny. Nad fosą zbudowana jest platforma, z której można przy odrobinie szczęścia zaobserwować barwnego zimorodka lub wydrę. W okresie zimowym łatwo tu o spotkanie z łosiem.

Ścieżka Terenowego Ośrodka Edukacyjnego w Osowcu-Twierdzy „Las w zasięgu ręki” (długość 150 m, znaki zielone)

Ścieżka znajduje się tuż przy siedzibie Parku, w Osowcu-Twierdzy. Można skorzystać tu z kilku wiat turystycznych. W niewielkim fragmencie boru sosnowego przygotowano dla zwiedzających ciekawą infrastrukturę edukacyjną o tematyce leśnej: gry, światowidy, ławostoły, tablice. Infrastruktura ścieżki pozwala w sposób przystępny, poprzez zabawę, poznać gatunki drzew, roślin i zwierząt tutejszych lasów.

Ścieżka edukacyjna Terenowego Ośrodka Edukacyjnego w Osowcu-Twierdzy „Góra Skobla” (długość 2 km, znaki czerwone)

UWAGA: Informujemy, że od 27 września 2023 r. do odwołania zamknięty jest fragment ścieżki edukacyjnej Góra Skobla (dokładniej - odcinek za wieżą widokową na G. Skobla (wieża czynna) w kierunku platformy widokowej przy starorzeczu).

Rozpoczyna się kilkaset metrów od siedziby Parku. Początkowo prowadzi poprzez bór sosnowy, gdzie idąc możemy prześledzić rozwój sosny od młodego do starego lasu. W podszyciu dominują tu klon, trzmielina, głóg i jarzębina. Spotykane są również nierodzime gatunki krzewów, przywiezionych tu wraz z budową twierdzy Osowiec, np. parczelina trójlistkowa, śnieguliczka, karagana syberyjska. Na ścieżce znajdują się schrony bojowe twierdzy Osowiec. Idąc dalej przechodzimy do lasu liściastego – grądu, z charakterystycznymi dla tego typu gatunkami roślin, np. kopytnikiem, zawilcami, kokoryczką i lilią złotogłów. Na ścieżce zwiedzamy najwyższe wzniesienie w okolicy – Góra Skobla, gdzie dominują w drzewostanie dęby, lipy, jesiony i graby. Z wieży na G. Skobla rozciąga się widok na rzekę Biebrzę, Fort II Zarzeczny i miejscowość Osowiec (wieś). Wczesną wiosną wieża jest dogodnym miejscem do obserwacji ptaków, m.in.: gęsi, batalionów, różnych gatunków kaczek.

Ścieżka Ośrodka Edukacyjnego w Osowcu-Twierdzy „Kładka” (pętla długości 2 km, znaki zielone)

Ścieżka znajduje się około 2 km od siedziby Parku, w pobliżu drogi krajowej Białystok-Grajewo. Pierwszy kilometr ścieżka prowadzi drewnianą kładką poprzez mokradła i zakrzaczenia bagienne. Wzdłuż kładki oznaczone są punkty przystankowe. Wszystkie przystanki na ścieżkach opisane są w przewodniku, który można nabyć w siedzibie Parku. Na trasie dostępne są również dwie wieże widokowe, 2 pomosty obserwacyjne i tablice z opisami przyrodniczo - historycznymi. Ścieżka rozpoczyna się przy Kanale Rudzkim a kończy w pobliżu Fortu II carskiej twierdzy Osowiec.

Ścieżka „Brzeziny Kapickie" (długość 4,2 km, znaki zielone)

Ścieżka znajduje się w okolicy miejscowości Wólka Piaseczna, nieopodal leśniczówki Kapice. Trasa zaczyna się przy leśniczówce, biegnie dalej przez kompleks leśny Brzezin Kapickich, wzdłuż Kanału Kapickiego. Długość ścieżki w jedną stronę wynosi 4,2 km. Powrót odbywa się tą samą drogą. Przejście w obie strony trwa od 3 do 5 godzin. Na trasie znajdują się tablice edukacyjne. Podczas wędrówki, zachowując ciszę i ostrożność, można zaobserwować bociany czarne, różne gatunki dzięciołów i innych leśnych ptaków. Teren ten jest ostoją łosi, bobrów, wilków i rysi. Jelenie i dziki chętnie korzystają z kanału jako wodopoju lub kąpieliska. Na końcu ścieżki znajduje się naziemna czatownia do obserwacji zwierząt.

Ścieżka „Czerwone Bagno” (długość 1 km, znaki czarne)

Znajduje się w odległości 4,3 km od leśniczówki Grzędy. Ścieżka, w formie kładki, prowadzi borem bagiennym do platformy widokowej u granic dawnego Rezerwatu Czerwone Bagno. Obecnie jest on zwany „Obszarem Ochrony Ścisłej Czerwone Bagno" i nie jest udostępniany turystycznie. Powrót odbywa się tą samą drogą. Na trasie można zapoznać się z budową i charakterystyczną roślinnością boru bagiennego.  

Ścieżka „Borek Bartny” (długość 250 m, znaki żółte)

Ścieżka znajduje się na uroczysku Grzędy, 5 km od leśniczówki o tej samej nazwie. Poświęcona jest bartnictwu. Na jej trasie możemy zobaczyć kolejno: 2 barcie, 3 kłody - wiszącą, stojącą i leżącą - oraz ul. Kolejność ta odzwierciedla ewolucję barci we współczesny ul. Barcie i kłody na ścieżce są zamieszkane przez pszczoły. Barcie były wykonane ręcznie przy użyciu tradycyjnych narzędzi. Nawet wspinaczka odbywała się za pomocą starodawnych leziw, czyli powrozów z łyka lipowego lub skóry. 

Ścieżka „Wydmy” (długość 2,3 km w jedną stronę, znaki zielone)

Ścieżka znajduje się na Uroczysku Grzędy. Na trasie można obserwować faunę i florę typową dla wydm i kserotermicznych muraw napiaskowych, co najciekawsze – pokonywanych w sąsiedztwie terenów bagiennych - rozległych torfowisk i olsów. Ta mozaika skrajnie różniących się od siebie środowisk stanowi o wyjątkowości Grzęd i ich bioróżnorodności. Jedna z tablic edukacyjnych ustawionych na ścieżce poświęcona jest ludności, która zamieszkiwała to jedno z najdzikszych w kraju miejsc, zwanym „Polskim Sybirem”. Ścieżka kończy się przy wieży widokowej na wydmie Wilcza Góra. Powrót tą samą drogą lub kontynuacja wędrówki pieszym szlakiem czerwonym.

Ścieżka „Las Trzyrzeczki” (długość 3,2 km, znaki zielone)

Ścieżka jest pętlą zaczynającą i kończącą się przy leśniczówce Trzyrzeczki. Trasa prowadzi przez urozmaicony kompleks leśny. Na trasie przygotowano tablice edukacyjne, aby umożliwić zwiedzającym lepsze poznanie tajemnic lasu. Czas zwiedzania ścieżki wynosi od 2 do 4 godzin.

Ścieżka „Szuszalewo” (długość 2,5 km, znaki zielone)

Ścieżka jest pętlą zaczynającą się i kończącą w Szuszalewie, przy krawędzi wyspy mineralnej, ok. 0,5 km na północny zachód od drogi Dąbrowa Białostocka – Lipsk. Blisko wejścia na drewnianą kładkę znajduje się parking oraz wiata turystyczna dająca możliwość odpoczynku oraz podziwiania panoramy biebrzańskich bagien.

Ścieżka „Szuszalewo-Nowy Lipsk” (5 km w jedną stronę, powrót odbywa się tą samą trasą, znaki czerwone)

Najdłuższa ścieżka przyrodnicza w Biebrzańskim Parku Narodowym, biegnąca w poprzek doliny górnej Biebrzy. Rozpoczynając wędrówkę od strony wsi Szuszalewo początkowy odcinek pokrywa się ze ścieżką „Szuszalewo” – znaki zielone. Po 0,8 km  na skrzyżowaniu ścieżek (kładek turystycznych) należy skręcić w prawo, ku wyniesionej ponad bagna wyspie mineralnej, z krawędzi której można podziwiać panoramę doliny. Przez około 1 km szlak prowadzi drogami poprzez wyspę jałowską, po czym skręca w kierunku Biebrzy drewnianą kładką. Przeprawę na drugi brzeg rzeki umożliwia samoobsługowy pomost pływający. Dalej ścieżka biegnie dość wąską, przybrzeżną strefą szuwarów, szybko ustępującą miejsca bagiennym lasom. Trudno dostępny, podmokły teren jest ostoją wielu cennych gatunków flory i fauny. Na skraju lasu stoi czatownia, która umożliwia obserwacje, zmniejszając jednocześnie problem niepokojenia zwierząt w naturalnym środowisku. Czujne oko z pewnością wypatrzy króla bagien – łosia, sarny, jelenie, a nawet wilki. Jest to również doskonałe miejsce do zapoznania się z ptakami obszarów mokradłowych, takimi jak czajka, kszyk, żuraw, błotniak stawowy czy błotniak łąkowy. Kontynuując trasę mamy okazję obejrzeć z bliska cenne rośliny mechowisk, na przykład przedstawicieli storczykowatych: kukułkę krwistą, wraz z formą żółtawą, kruszczyka błotnego, lipiennika Loesela. Licznie występująca tu brzoza niska oraz wielosił błękitny to pozostałości po epoce lodowcowej. Wykaszane łąki przeplatają się z zaroślami wierzbowo-brzozowymi i wraz z sosną tworzą charakterystyczną mozaikę krajobrazu mokradeł, która towarzyszy nam już do końca wędrówki. Przed udaniem się w drogę powrotną, na końcu ścieżki znajdziemy dwa punkty przystankowe. Pierwszy z widokiem na biebrzańskie bagna, drugi 200 metrów dalej przy niewielkim parkingu.

Na całej długości ścieżki rozlokowane są tablice edukacyjne przybliżające przyrodę górnej Biebrzy. Trasa nie należy do szczególnie trudnych lecz ze względu na jej długość należy zaopatrzyć się w wodę, nakrycia głowy oraz środki ochrony przed owadami. Ścieżka umożliwia dotarcie do niedostępnych, a zarazem niezwykłych terenów oraz poznania bogactwa gatunkowego mokradeł. Obcując z dziką przyrodą pamiętajmy, że jesteśmy tylko gośćmi, dlatego uszanujmy wszystkich, nawet tych najmniejszych mieszkańców Biebrzańskich Bagien.